iOS öyle ya da böyle mobil pazarın gelişiminde önemli bir role sahip olmuş ve günümüzde de milyonlarca kullanıcısı olan bir işletim sistemi. Son zamanlarda her ne kadar son sürümlerin hataları ile gündeme gelse de eskiden iOS gerçekten bambaşka bir deneyim sunuyordu. Gelin bu konuda hem geçmişe gidelim, hem de eski iOS sürümlerini biraz yorumlayalım.
> iOS nasıl ortaya çıktı? <
Steve Jobs çok deli dolu ve risk almayı seven bir insandı. Kafasında birçok fikir olan ve bu fikirleri de gerçekleştirmeden duramayan bir yapısı vardı. Öyle ki Steve Jobs'ın aslında taa 90'lı yıllarda iPhone'u oluşturacak fikri düşünmeye başladığını biliyor muydunuz? Bilgisayarları ilk olarak komut satırından ibaret bir ekrana komutlar girebileceğimiz klavyeyle deneyimledik. Daha sonra fare ortaya çıktı ve beraberinde imlecimizi özgürce gezdirebileceğimiz kullanıcı arayüzü (GUI) geldi. Steve Jobs'a göre üçüncü büyük kullanıcı arayüzü devrimi dokunmatik teknolojisinde yatıyordu. 90'lı yıllarda tabii böyle bir şeyi gerçekleştirecek ne ortada donanım vardı ne de yazılım. Yapılanlar ise çok ilkeldi. - iPhone OS 1.0 (2007-2008) -
İlk iOS sürümü 9 Ocak 2007 tarihinde, iPhone'un tanıtım etkinliğinde tanıtıldı. O zamanlar iOS isim hakları başka bir firmada olduğu için işletim sisteminin bir adı yoktu. Apple ilk iOS sürümünü Mac OS X tabanlı bir işletim sistemi olarak tanıttı. Ki gerçekten de öyledir, iOS ile macOS aynı tabanı kullanıyor. Bu o dönem için önemli bir unsurdu. Bilgisayar sınıfı bir işletim sistemi çalışıyordu bu cihazın içinde.İlk iOS daha çok iPhone OS olarak isimlendirildiği için yazının bu kısmından itibaren kendisine böyle hitap edeceğim. iPhone OS 1 size şu an oldukça ilkel görünüyor olabilir. Ama çıktığı dönemde de birçok eksiğe sahipti. Bunların en başında bir uygulama mağazası yoktu. App Store olmayan tek sürümdür kendisi. Sadece önceden yüklenmiş uygulamalar veya Jailbreak ile kurulabilen üçüncü parti uygulamalar vardı. Diğer eksiklikleri şunlardı;
- Kesme, kopyalama ve yapıştırma gibi günümüzde son derece basit olan bir özellik yok
- Multitasking yapamıyordunuz
- Üçüncü parti uygulama kuramıyordunuz çünkü bir mağaza yoktu
- Mail uygulaması eksikti, Microsoft Exchange gibi o dönem iş dünyasında son derece popüler olan bir servis yoktu mesela
- MMS atamıyordunuz, yani SMS yoluyla fotoğraf yollamak gibi bir durum yoktu.
- Uygulama olmadığı için haliyle ekranı düzenleyemiyordunuz, klasörler yoktu.
- Duvar kağıdı değiştiremiyordunuz.
- iPhone OS 2.0 (2008-2009) -
Ana Cihaz: iPhone 3G
Desteklediği cihazlar: iPhone 2G ve 3G
Çıkış Tarihi: 11 Temmuz 2008
iPhone OS 2.0'ın tanıttığı en büyük yenilik bir uygulama mağazasına sahip olmasıydı. Bu mağaza o dönem sektörde ki ilk uygulama mağazası olmasa bile sanırım sektörde ilk kez sıkı bir şekilde denetlenen bir uygulama mağazasıydı. App Store ilk olarak 2008 yılında bu sürümle beraber ortaya çıktı. Beraberinde tarihin ilk iOS SDK'sı yayınlanmış oldu. Ana Cihaz: iPhone 3G
Desteklediği cihazlar: iPhone 2G ve 3G
Çıkış Tarihi: 11 Temmuz 2008
Bunlar dışında iPhone OS 2.0 iş dünyası için önemli olan Microsoft servislerini de bünyesine dahil ederek Blackberry'e de kafa tutmaya başladı. O dönem iş insanları daha çok Blackberry cihazlar tercih ediyordu. iPhone'un Microsoft servislerini de getirmesiyle beraber Blackberry için zor günler başladı bu hamleyle. Onun dışında iPhone OS 2.0 ile gelen pek bir yenilik yoktu. Daha çok iPhone'a insanların uygulama yüklemesini sağlayan ve geliştiricilerin iPhone'a uygulama yapabilmesi için SDK sunan ek bir geliştirmeden ibaretti.
Ve belki inanamayacaksınız ama bu güncelleme paralıydı arkadaşlar. Evet bu güncellemeyi kurmak için para vermeniz gerekiyordu. Ama iPhone için değil iPod için para vermeniz gerekiyordu. 5-10 dolarlık sanırım bir meblağ ödemeniz gerekliydi iPod'u güncellemek için. Bu saçmalık neyse ki fazla uzamadan 2-3 sene içerisinde bitiyor.
- iPhone OS 3.0 (2009-2010) -
Ana Cihaz: iPhone 3GS
Desteklediği cihazlar: iPhone 2G, 3G ve 3GS, iPod Touch 1. nesil ve sonrası, iPad 1. nesil
Çıkış Tarihi: 17 Haziran 2009
iPhone OS 3.0 yine daha çok yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik bir güncellemeydi. Ayrıca direkt bizzat benim kullandığım ilk iOS sürümü olur kendisi. Şimdi bakınca getirdiği yeniliklere komik geliyor ama o dönem için önemliymiş bayağı. Bunlar şöyle;Ana Cihaz: iPhone 3GS
Desteklediği cihazlar: iPhone 2G, 3G ve 3GS, iPod Touch 1. nesil ve sonrası, iPad 1. nesil
Çıkış Tarihi: 17 Haziran 2009
- Kes, kopyala, yapıştır olayı ilk bu sürümle beraber geliyor. Böylece dokunmatik ekranda metinleri istediğiniz gibi seçme imkanı doğuyordu. Basit ama önemli bir özellik
- Spotlight arama özelliği de ilk bu sürümde eklenmiş. Normal de macOS'un bir özelliğiydi bu. 2005 yılında Tiger sürümüyle tanıtılmıştı. iOS'a gelmesi 4 sene sürmüş. Böyle içinde bir sürü dosya ve uygulama sakladığımız bir telefonda olması gereken bir özellikti ki bu sürümle eklemişler.
- MMS özelliğiyle beraber multimedya içeriklerini SMS üstünden atabilme olanağı ilk bu sürümle gelmiş. Günümüz de MMS'i pek kimse bilmez ama o zamanlar WhatsApp falan olmadığı için mobilden ancak birisine böyle resim gönderebiliyordunuz.
- Sesli notlar uygulaması
- iOS 4 (2010-2011 -
Ana Cihaz: iPhone 4
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3G, 3GS ve 4, iPod Touch 2. nesil ve sonrası, iPad 1 ve 2
Çıkış Tarihi: 21 Haziran 2010
Ve geldik iOS 4'e. Benim için halen tüm iOS sürümleri arasında özel bir yere sahip. iOS'un günümüz de bildiğimiz şeklini şemalini bu sürüm vermiştir. Öyle ki ilk iPhone'un çıkışından bu yana çıkmış en büyük güncellemedir kendisi. Bu büyüklüğü anlatmak için maddeler halinde sıralamamız gerekebilir:Ana Cihaz: iPhone 4
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3G, 3GS ve 4, iPod Touch 2. nesil ve sonrası, iPad 1 ve 2
Çıkış Tarihi: 21 Haziran 2010
-Çoklu Görev -
İlk kez multitasking yani çoklu görev özelliği bu sürümle geldi. Kaç yıl önce ki Symbian cihazlar bile multitasking yaparken bu olayın iPhone'a yıllar sonra gelmesi komik olsa da önemli bir geliştirmeydi. Sadece 256 MB RAM'e sahip cihazlar da çalışıyordu multitasking. Yani en az bir iPhone 3GS sahibi olmanız lazımdı. iPhone 3G bunu beğenmedi. - Duvar Kağıdı -
Bu sürümle beraber sonunda duvar kağıdı değiştirebilme özelliği eklenmişti. Normal de sadece kilit ekranının duvar kağıdını değiştirebiliyor, ana ekran ise her zaman siyah bir duvar kağıdı kullanıyordu. Bu özellik yine minimum iPhone 3GS gerektiriyordu.- Kilasör -
iOS 4'ün bir diğer önemli özelliği klasördü. Uygulamalarınızı ana ekranda klasörlere koyabilme özelliği ilk bu sürümle beraber geldi. Bu resimde ise klasörlerin ilk halini görüyorsunuz. iOS'un o dönem kullandığı tasarım diline uygun, son derece şık bir arayüzdü. Halen özlerim bu klasör arayüzünü. Ayrıca eskiden 180 olan maksimum ana ekran uygulama sayısı klasörlerle beraber 2160'a yükseltildi. Gerçi kim 2160 tane uygulama kuracak tartışılır ama ek bir bilgi olarak bulunsun. - Yazı Denetimi -
İlk yazı denetimi olayı da bu sürümle gelmişti. Klavyeniz de yazı yazarken kelimelerle ilgili tahminler veren bir sistem geliştirmişti Apple. Bu sistem halen var tabii işin içerisinde artık yapay zeka da var. O zamanlar daha ilkel kalan bir özellikti günümüze göre ama hoş bir geliştirmeydi.- 5x Dijital Zoom -
iPhone 3GS için 5 kata kadar dijital zoom yapabilme özelliği vardı. O zamana kadar iPhone kameraları ile zoom yapamıyordunuz. Bu özellik sadece 3GS'e geldi. Ve Game Center, iPhone 4'ün Retina ekranı için daha yüksek çözünürlük, FaceTime gibi daha çok bir günümüz de alışkın olduğumuz unsurlar ilk bu sürümle eklenmişti. 2010 yılı için büyük bir sürümdü özellikle 3GS kullanıyorsanız. Tarihte ilk defa bir iPhone için destek sunmayan ilk sürüm olma özelliğini de taşır. iPhone 2G bu güncellemeyi almamıştır.
Gelmiş geçmiş en bahtsız iPhone modeli: iPhone 3G
Bugün sizlerle bir nostalji yapacağız dostlar. 2008 yılına gidiyoruz. Doların 1 TL olduğu, mültecilerin olmadığı, sokaklarda rahatça top oynanan, euro 2008 heyecanının tavan yaptığı, Metallica gibi birçok grubun halen ülkemize konser vermeye geldiği, internet kafelerde deli gibi CS 1.6 oynanan...
www.technopat.net
- iOS 5 (2011-2012) -
Ana Cihaz: iPhone 4S
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3GS ve sonrası, iPod Touch 3 ve 4, iPad 1. nesil ve sonrası
Çıkış Tarihi: 12 Ekim 2011
iOS 5 deyince benim aklıma Jailbreak dönemleri gelir. Ne güzeldi be o dönemler. iOS 5 daha çok aynı iPhone OS 3.0 gibi bir yaşam kalitesi geliştirme güncellemesiydi.Ana Cihaz: iPhone 4S
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3GS ve sonrası, iPod Touch 3 ve 4, iPad 1. nesil ve sonrası
Çıkış Tarihi: 12 Ekim 2011
iOS 4 ile birçok yenilikten bahsettik ancak iOS 4'ün eksik olduğu birçok yön vardı. iOS 5'in amacı da bu eksiklikleri kapatmaktı. Bunların en başında sanırım bildirim merkezi özelliği vardı.
Bir diğer özellik ise iCloud. Apple'ın MobileMe servisini kapatmasıyla beraber eş zamanlı olarak iCloud piyasaya sürülmüştü. Zaten günümüz de sanırım bir iPhone'un en temel bileşenlerinden birisi bu iCloud olayı. Anlatmaya bile gerek yok.
iOS 5 ile gelen daha birçok yenilik vardı ama en temel ve aklımda kalanlar bunlar. Minimum 3GS gerektiren ilk güncellemeydi. Ve benim iPhone 3GS'im bu güncellemeyle yağ gibi akıyordu 3 yaşında olmasına rağmen. Adının hakkını veren (3G "Speed") bir telefondu. Dönemin en iyi iPhone'u 4S'den aşağı kalır yanı yoktu pek. Ayrıca iOS 5 rahmetlik Steve Jobs'ın gördüğü son iOS sürümüdür. Malum iPhone 4S'in tanıtımından birkaç gün önce hayatını kaybediyor. Ölümünden itibaren 2 sene gibi kısa bir sürede Apple onun çizgisinden tamamen çıkacaktı...
- iOS 6 (2012-2013) -
Ana Cihaz: iPhone 5
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3G, 4 ve 4S, iPod Touch 4 ve 5, iPad 2. nesil ve sonrası
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2012
İşte adamlık, işte feraset, işte karizma. iOS 6 bir dönemin, bir tasarım anlayışının sonuncusuydu. Steve Jobs'ın ölümünden sonra çıkan ilk iOS sürümüydü. Ayrıca Steve Jobs'ın en sevdiği adamlarından Scott Forstall'ın da tasarladığı ve geliştirdiği son iOS sürümü olma özelliğini taşıyor. iOS 6 için son Steve Jobs ekolünden gelme sürüm diyebiliriz rahatlıkla. Ana Cihaz: iPhone 5
Desteklenen Cihazlar: iPhone 3G, 4 ve 4S, iPod Touch 4 ve 5, iPad 2. nesil ve sonrası
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2012
iOS 6 önceki sürüme kıyasla çok daha az geliştirme ve çok daha fazla altyapı iyileştirmesi barındırıyordu. Daha çok sosyal medya entegrasyonlarına ve haritalara odaklanan bir sürümdü. Bu sürümle beraber Apple Google'a ait yerleşik uygulamaları tamamen kaldırdı. Bunlardan birisi de haritalardı. Normal de iOS sürümleri Google tarafından geliştirilen bir yerleşik harita uygulamasına sahipti. iOS 6 ile beraber Apple kendi geliştirdiği haritalar uygulamasına geçiş yaptı. Bu değişiklik kullanıcı tarafında hiç de olumlu karşılanmadı.
Apple'ın geliştirdiği bu haritalar uygulaması henüz hazır değildi ve bu şekilde piyasaya sürülmesi sıkıntılıydı. Navigasyon konusunda kullanıcılara sıkıntılar yaşatıyor, alakasız saçma sapan yollara sokuyordu insanları. Bu ihaleyi bilin bakalım kimin başına yıktılar? Tabii ki Scott Forstall.
- iOS 7 (2013-2014) -
Ana Cihaz: iPhone 5C ve 5S
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4, 4S, 5, 5C ve 5S, iPod Touch 5, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 18 Eylül 2013
Bundan tam 10 sene önce iOS sonsuza kadar değişmemek üzere değişti. İlk iPhone'un çıkışından beridir yapılmış ilk ve tek büyük tasarım değişikliğiydi. Ekran görüntüsünden de anlayacağınız üzere tasarım tamamen değişti. Tasarımı geç iPhone'un imajı tamamen değişti. Steve Jobs'ın ölümünden sonra onun çizgisini tamamen terk ettikleri ilk üründü iOS 7. Scott Forstall ve Steve Jobs'ın olmadığı bir çağın başlangıcına işaret ediyordu. Bir dönem kapanmış ve yeni bir dönem başlıyordu yani Tim Cook dönemi.Ana Cihaz: iPhone 5C ve 5S
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4, 4S, 5, 5C ve 5S, iPod Touch 5, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 18 Eylül 2013
iOS 7'yi Scott Forstall kovulduktan sonra yerine getirilen Jony Ive tasarlamıştı. Jony Ive bilmeyenler için yine Steve Jobs ekolünden gelen, Apple ürünlerinin baş tasarımcısıydı. Ama işi yazılım değil donanım tasarlamaktı. Eee işi bu olmayan adama yazılım tasarlama işini verirseniz olacağı bu. iOS 7 çıktığı dönem de seven kadar sevmeyeni de olan bir işletim sistemiydi. Yeni tasarımı insanlar iOS'un ruhuna aykırı olması ve çocukça görünmesiyle eleştiriyordu. Bende açıkçası iOS 6 sonrası pek benimseyememiştim kendisini. Yine de zamanla alıştık. Tim Cook döneminin ciddi manada ilk ürünü diyebiliriz iOS 7 için. iOS 5 ve 6 önceki dönemin çizgilerini taşırken, bu sürüm yepyeni bir dönemin çizgilerini taşıyacaktı.
iOS 7 modern iOS'un babasıdır. Bugün açın cihazınızı halen iOS 7'nin getirdiği tasarımı göreceksiniz. iOS 7 ile 17 arasında 10 sürüm ve 10 yıl olmasına rağmen halen çoğu konuda iOS 7 ile aynı. iOS 7'nin getirdiği UI ve UX anlayışı devam ediyor diyelim kısaca ve birkaç özellikten bahsedelim;
- Yepyeni bir tasarım diline geçildi. Skeuomorphism yerine artık Flat tasarım dili kullanılıyor. Steve Jobs devri böylece tamamen bitti.
- AirDrop ilk bu sürümle geldi.
- CarPlay ilk bu sürümle geldi
- Denetim merkezi ilk bu sürümle geldi. Başlarda aşağıdan çekilerek açılıyordu. iPhone X ile sağ üst köşeden açılacak şekilde güncellendi. Ana ekran tuşu olan cihazlar da aşağıdan açılmaya devam ediyor.
- Bildirim merkezi yeni tasarıma uygun olarak tamamen güncellendi.
- Uygulama değiştirici artık uygulamaların önizlemelerini de gösterecek şekilde güncellendi.
- Tüm ikonlar ve tasarım baştan aşağı değiştirildi. Günümüzde ki ikonlar ilk bu sürümle ortaya çıktı.
- Kamera uygulaması baştan aşağı tekrar dizayn edildi ve bugün ki bildiğimiz halini aldı.
- App Store'a otomatik uygulama güncelleme olayı geldi.
- iCloud ile fotoğraf senkronizasyonu eklendi.
- Safari baştan aşağı değiştirildi ve iOS 15'e kadar bu tasarım kullanıldı.
- FaceTime'a Wi-Fi ile arama özelliği eklendi.
- iOS 8 (2014-2015) -
Ana Cihaz: iPhone 6 ve 6 Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4S ve sonrası, iPod Touch 5 ve sonrası, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 17 Eylül 2014
iOS 7 gibi büyük bir sürümden sonra iOS 8'in az çok nasıl olacağını tahmin edebiliyorduk o dönem. Çünkü böyle büyük güncellemelerin ardından genellikle daha küçük ölçekli, bir iki spesifik özellik dışında bir şey sunmayan ufak güncellemeler gelirdi. iOS 8'de tam olarak öyle bir güncellemeydi. Kendisi iPhone 6 ve 6 Plus ile beraber çıkış yapmıştı. iOS 7 ile Steve Jobs'ın yazılım tasarımı konusunda ki çizgisinden, iPhone 6 ile de iPhone'un orijinal tasarım çizgilerinden uzaklaşıldı. iOS 7 nasıl iOS'un imajını sonsuza kadar değiştirdiyse, iPhone 6'da aynı şekil iPhone'un imajını sonsuza kadar değiştirdi. Steve Jobs dönemi artık donanımda da bitiyordu. Ama konumuz bu değil. iOS 8 ile gelen yeniliklere odaklanalım biz:Ana Cihaz: iPhone 6 ve 6 Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4S ve sonrası, iPod Touch 5 ve sonrası, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 17 Eylül 2014
- Handoff özelliği eklendi. Telefonunuza gelen SMS, bildirim ve çağrılar artık hem iPad hem de Mac cihazlarınızda da gözükebiliyordu. Böylece Apple ekosistemi dediğimiz nane ortaya çıktı. Cihazların beraber senkronize çalışması olayı ilk 2014 yılında geldi.
- Bildirim merkezine üçüncü taraf widget ekleyebilme özelliği eklendi.
- iPhone 6 ve 6 Plus'ın boyutları sebebiyle büyük ekran üstünde çalışan ilk iOS sürümü oldu.
- Üçüncü parti klavye uygulaması desteği eklendi. Apple'ın kendi klavyesi dışında başka klavyeler kullanabilme imkanı doğdu.
- Dosya depolamak için iCloud Drive eklendi. Daha sonraları iOS 11 ile dosyalar uygulamasına dönüştürüldü.
- HealthKit eklendi. Böylece sağlık verilerini takip edebilme imkanı doğdu. Beraberinde sağlık uygulaması tanıtıldı.
- H.265 video kodlama desteği eklendi.
- Spotlight'a web desteği eklendi bu sayede arattığınız şeylerle ilgili Safari'den öneriler gösterilmeye başlandı.
- iOS 9 (2015-2016) -
Ana Cihaz: iPhone SE 2016, iPhone 6S ve 6S Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4S ve sonrası, iPod Touch 5 ve sonrası, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 16 Eylül 2015
iOS 9'un çıkış amacı tıpkı iOS 12 gibi performans düzeltmeleri ve altyapıyı iyileştirmekti. iOS 7 ile gelen yeni altyapı iOS 8 ile daha da karmaşık bir hal alıp iyice yazılım çöplüğüne dönüşmüştü. iOS 9 işte tam olarak bu sorunları çözmek için çıkartılmıştı. Ve başarılı da olmuştu. iOS 9 ile beraber çok spesifik özellik gelmese de iOS'un gittikçe dibe çekilen altyapısı en sonunda oturaklı bir hal almıştı. Taa ki iOS 11 çıkana kadar...Ana Cihaz: iPhone SE 2016, iPhone 6S ve 6S Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 4S ve sonrası, iPod Touch 5 ve sonrası, iPad 2 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 16 Eylül 2015
- iOS 9'un başlıca özelliği Metal API'den tam anlamıyla yararlanıyor oluşuydu. Metal bilmeyenler için Apple'ın DirectX'i gibi bir şeydir. Bu API'nin sadece oyun değil iOS'un kullanıcı arayüzünde ki öğelerini yani menü ve animasyonlarını işlemede de kullanılmasıyla beraber performans ciddi ölçüde artırılmıştı.
- Sistem boyunca kullanılan yazı fontu Helvetica'dan San Fransisco yazı tipine çekildi.
- Düşük güç modu özelliği ilk bu sürümde tanıtıldı. Daha çok eski cihazlar için çıkartılmış bir özellikti. iPhone 4S, 5 ve 5S gibi cihazlar da ekran süresi için olumlu bir gelişmeydi.
- Safari'ye eklenti kurabilme özelliği geldi.
- iPhone 6S ile beraber 3D Touch özelliği eklendi. 3D Touch'ın bulunduğu bu bağlamda ilk iOS sürümüdür.
- Standart kilit ekranı şifresi 4 haneden 6 haneye çıkartıldı. Dileyen 4 haneli şifreler kullanmaya devam edebiliyordu ama artık varsayılan olarak 6 haneli şifre koyuluyor. iCloud için 2FA yani iki aşamalı doğrulama desteği de ilk bu sürümle eklendi.
- iPad için PiP (pencere içinde pencere) ve ekranı bölebilme özelliği eklendi.
- iOS 10 (2016-2017) -
Ana Cihaz: iPhone 7 ve 7 Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5 ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 4 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 13 Eylül 2016
Ve nihayet tek haneden çift haneli iOS sürümlerine geçiş yaptık. iOS 10 bir önceki sürümün daha da rafine edilmiş bir haliydi. Çok büyük ve iddialı bir güncelleme değildi ama yine de kayda değer birkaç özellik taşıyordu.Ana Cihaz: iPhone 7 ve 7 Plus
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5 ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 4 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 13 Eylül 2016
- Mesajlar uygulamasında görsel ve teknik birkaç değişiklik barındırıyordu. Misal artık mesajlara baloncuk, havai fişek, konfeti gibi birçok farklı efekt ekleyebiliyordunuz. Ya da karşı tarafa elinizle çizdiğiniz hareketli bir resimi gönderebiliyordunuz. Bu özelliğin adı Digital Touch idi.
- Apple HomeKit destekli ev donanımlarını yönetebilmek için "Home" uygulaması tanıtıldı.
- Evrensel pano özelliği eklendi. Böylece macOS'da kaydettiğiniz bir metini iOS'da da görebiliyor ve kullanabiliyordunuz. Ya da tam tersi.
- iPhone 6S ve sonrasına uyandırmak için kaldır özelliği eklendi. Böylece telefonu kaldırdığınız gibi kilit ekranını görebiliyordunuz. Bu özellik halen var.
- Denetim merkezi bir kez daha yeniden tasarlandı.
- iOS 11: En kötü sürüm (2017-2018) -
Ana Cihaz: iPhone 8, 8 Plus ve X
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5S ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 6 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2017
Gelelim baş belasına. Öyle bir sürüm düşünün ki iOS tarihinin yüz karasıdır. Evet bu sürüm iOS 11. iOS 11'e neden böyle dediğimi düşünüyorsanız bunu anlamanız için o dönemi yaşamanız gerekiyor. iPhone 5S'i ilk güncellediğimde kullanabilmek için telefonu buzdolabına atmamı gerektirecek kadar çılgın fantezileri olan bir sürümdü. Ama öncelikle kendisiyle yapılan ve bence iOS için önemli olan büyük değişikliklere değinmemiz lazım.Ana Cihaz: iPhone 8, 8 Plus ve X
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5S ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 6 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2017
- iOS'un ana ekran tuşu olmadan çalışan, harekete duyarlı arayüz sunan ilk sürümüdür. iPhone X ile malum ana ekran tuşu kaldırıldı. Bugün bildiğimiz tuşsuz iOS deneyimi bu sürümle başladı.
- 32-bit desteğini tamamen çekti. iOS 11 sadece 64-bit destekleyen ilk iOS sürümüdür. iOS 11'in birazdan bahsedeceğim altyapı sorunlarının altında da bu değişiklik yatmaktadır.
- Bildirim ekranı bugün bildiğimiz halini almıştır. Yani kilit ekranıyla birleştiriliyor bu kısım böylece ayrı bir yer olmaktan ziyade kilit ekranının açık bir versiyonuna dönüşüyor. Duvar kağıdını falan görüyoruz yani bildirim ekranımız da artık.
- Sistem genelinde daha büyük ve kalın yazı fontları kullanılmaya başlandı. Özellikle uygulamanın girişinde yer alan başlıklar da bu durum yaygınlaşmaya başladı.
- A9 ve üstü çipsete sahip cihazlar da ARKit desteği eklendi. Böylece artırılmış gerçeklik uygulamaları ortaya çıktı.
- NFC özelliği üçüncü parti geliştiricilere açıldı.
- Sistem genelinde bazı uygulamaların ikonları değiştirildi ve Dock kısmında yer alan uygulamaların isminin yazdığı kısım kaldırıldı.
- Sistem animasyonları tamamen değişti. Bugün bildiğimiz halini aldı.
- App Store tarihi boyunca ilk kez baştan aşağı tamamen yeniden tasarlandı. Bugün bildiğimiz halini aldı yine aynı şekil. O yüzden görsel koymayacağım.
- A10 çipe sahip cihazlar için HEIF formatı tanıtıldı. Daha düşük boyutta daha yüksek kalite de video ve fotoğraflar depolayabilme imkanı ortaya çıktı.
- Kamera uygulamasına yerleşik QR kod tarama desteği eklendi.
- iPad için bilgisayar vari kontroller sağlayan yepyeni bir arayüz eklendi. iPadOS'un temelleri atıldı böylece.
- Dosyalar uygulaması eklendi. iCloud Drive'ın yerini aldı.
- Yerleşik ekran kaydı alma özelliği eklendi.
- Daha sonraları iOS 11.3 ile gelecek pil sağlığı özelliği eklendi.
Özellikle iOS 11'i iPhone 5S ve 6 gibi cihazlar kullanıyorsanız kesinlikle kurmamanız gerekiyordu. Ben merakıma yenik düşüp ilk betasını 5S'e kurduğum o gün telefonu buzdolabında kullanmak zorunda kaldım. Ve sıfırlarken bile telefon o kadar ısınıyordu ki patlayacak diye korka korka iOS 10'a döndüm. Final sürümü çıktığında bir şans daha vermek istedim bu sefer ilk beta sürümünde olduğu kadar ısınmadı ama ciddi performans sorunları vardı. Bekledim iOS 11.3 falan çıktı öyle geçtim ama o düzeltilmiştir dediğim hali bile 5S'e adeta sela okuttu.
iOS 11 sadece çok eski cihazları değil 6S ve 7 gibi daha yeni ve modern cihazları bile kastırıyordu. Haliyle benim zaten hiç şansım yoktu. Çıkış yaptığı cihaz iPhone 8 ve X'in üstünde bile düzgün çalışmıyordu. Oldukça sıkıntılı bir sürümdü kısadan hisse. Apple sanırsam altyapı değişikliği işini aceleye getirdi ve pek dikkat etmedi. Sonuç ise iOS 11 gibi dengesiz bir sürüm oldu. Ayrıca hatırlıyorum 2 Aralık 2017'de dünya çapında toplu olarak iPhone'ların çökmesine neden olmuştu. Daha say say bitmeyecek türlü sıkıntıyla beraber iOS 11'i bitiriyoruz.
- iOS 12 (2018-2019) -
Ana Cihaz: iPhone XR, XS ve XS Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5S ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 6 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 17 Eylül 2018
Uzun bir sualtı dalıştan sonra karaya çıkmak tabiri cuk oturuyor bu sürüm için. iOS 12 Apple'ın bizlere bir özürüydü aslında. iOS 11 ile yaşanan onca sıkıntının farkına varmış olacaklar ki iOS 12 tamamen performans odaklı bir güncellemeydi. Apple'ın tanıtım boyunca sadece performanstan bahsettiği ilk ve tek sürüm olma özelliği taşıyor böylece. iOS 11'in sıkıntılı altyapısı iyileştirilmiş, birçok stabilite geliştirmesi yapılmıştı. Bu geliştirmeler daha sonra ki sürümlere de aktarıldı. iOS 12 için iOS 11'in olması gerektiği gibi çalışan bir varyantı denebilir.Ana Cihaz: iPhone XR, XS ve XS Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 5S ve sonrası, iPod Touch 6 ve sonrası, iPad 6 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 17 Eylül 2018
- Tamamen performans geliştirmelerine odaklandı. Apple bu sürümle iPhone 6 Plus'ın iOS 11'e kıyasla uygulamaları %40 daha hızlı açtığını iddia ediyordu. Ve kamera da önceki sürüme kıyasla %70 daha hızlı açılıyordu. Böyle Apple'ın abarttığı kadar olmasa da bariz şekilde iOS 11'den daha performanslı bir sürümdü.
- Ekran süresi özelliği eklendi. Böylece uygulamaları belirli zamanlar için kısıtlayabilme imkanı doğdu.
- Pil kısmı baştan aşağı değiştirildi. Grafik sistemine geçiş yapıldı pil ve ekran süresi takibi için. Günümüzde ki halini aldı böylece.
- Kestirmeler uygulaması ilk bu sürümle tanıtıldı. Böylece otomasyon kurabilme imkanı doğdu.
- CarPlay için üçüncü parti uygulama desteği eklendi.
- Face ID destekli cihazlar için Memoji özelliği eklendi.
- Bildirimleri uygulamaya göre gruplama özelliği eklendi.
- iOS 13 (2019-2020) -
Ana Cihaz: iPhone SE 2020, 11, 11 Pro ve 11 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2019
iOS 13 ile beraber iPad ve iPhone'un kod tabanı birbirinden tamamen ayırıldı. iPad'ler için iPadOS adında farklı bir işletim sistemine geçiş yapıldı. Tabii farklı bir işletim sistemi değil yine iOS tabanlı lakin daha farklı bir altyapı kullanıyor. iOS 13'ün odaklandığı şeyler şunlardı;Ana Cihaz: iPhone SE 2020, 11, 11 Pro ve 11 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 19 Eylül 2019
- Sistem çapında karanlık mod özelliği ilk bu sürümle eklendi.
- Yıllardır ses seviyesini değiştirmek istediğiniz de çıkıp tüm ekranı kaplayan arayüz yerine günümüzde ki daha minimal olan arayüze geçiş yapıldı.
- Uygulamalara Apple kimliği ile giriş yapabilme özelliği eklendi.
- Uygulama formatında yapılan değişiklikler sayesinde önceki sürümlere göre uygulamaların boyutu %50, uygulama güncellemelerinin boyutu %60 oranında küçültüldü.
- Uygulama açılış hızı iOS 12'ye göre 2 kat daha hızlı hale geldi.
- Şarj yüzdesini %80 ile sınırlayan yeni bir özellik eklendi. Daha doğrusu %80 sonrası şarj hızını yavaşlatma özelliği eklendi.
- 3D Touch kaldırıldı yerine Haptic Touch'a geçiş yapıldı. Böylece SE 2016 ve XR gibi 3D Touch olmayan cihazlarda bile 3D Touch menülerine erişim sağlandı.
- iOS'a harici disk bağlama özelliği eklendi.
- Safari'ye indirme yöneticisi özelliği eklendi. Böylece artık Safari'den dosya indirme imkanı doğdu.
Ve iOS 13 tüm iOS tarihi boyunca iki nesile bir anda desteği çeken ilk sürümdür. iPhone 5S ve 6'nın desteği bu sürümün çıkışıyla beraber bitmiştir. iOS 13 en az 2 GB RAM istiyordu. iPhone 5S ve 6 ise 1 GB RAM'e ve hemen hemen benzer donanımlara sahip olduğu için tahmin edeceğiniz üzere destekleri çekildi. Böylece 1 GB RAM defteri kapanmış oldu iOS için. iPhone 6 ile aynı çipsete sahip olup RAM'i 2 GB olduğu için bu güncellemeyi alan bir cihaz var ayrıca; iPad Mini 4. Yani iPhone 6'da eğer 2 GB RAM olsaydı bu güncellemeyi alacaktı. Ulan Apple hep böyle kurnazlıklar yapıyorsun!!
- iOS 14 (2020-2021) -
Ana Cihaz: iPhone 12 Mini, 12, 12 Pro ve 12 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 16 Eylül 2020
iPhone ana ekranı yıllar boyunca sadece uygulama ikonları ve klasörlerden ibaretti. iOS 14 ile beraber tanıtılan ana özellik widgetlardı. Zaten iOS'a widget ekleyebiliyordunuz. Lakin ana ekrana ekleyemiyordunuz, sadece ana ekranın sol tarafından açılan özel bir ekrana ekleyebiliyordunuz. iOS 14 ile Apple kendi tarzıyla harmanlayarak ana ekrana widget ekleme olayını getirdi. Bu Android'de kavimler göçünden beridir olan bir özellikti demeden geçmeyelim. Diyemeyeni vuruyorlar ha ona göre. Ana Cihaz: iPhone 12 Mini, 12, 12 Pro ve 12 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 16 Eylül 2020
- Ana ekrana widget ekleme özelliği eklendi. Jailbreak özelliklerini yıllar sonra getirme konusunda üstüne yok Apple'ın. Ama gelmesi güzel bir şey ona lafımız yok.
- Ana ekran sayfalarını isteye bağlı olarak silme veya sırasını değiştirme özelliği eklendi.
- App Library özelliği eklendi. Böylece isterseniz kurduğunuz uygulamalar direkt ana ekranınıza değil oraya gidiyor ve ana ekranda kalabalık oluşmuyor. Ayrıca tüm uygulamalarınıza oradan erişebiliyorsunuz.
- PiP özelliği sonunda telefonlara da eklendi. Yani YouTube'dan çıkınca videoyu küçük bir pencere içinde istediğiniz her yerde izleyebilme imkanı doğdu. Daha önce iPad'e özel bir olaydı bu.
- Siri tarihi boyunca ki en büyük güncellemesini aldı. Arayüzü ve işleyişi tamamen değiştirildi. Artık tüm ekranı kaplamak yerine aşağıda küçük bir kürenin içerisinde çalışıyor. Ve sesleri de büyük ölçüde geliştirildi. Özellikle Siri'nin eski Türkçe sesi daha robotikken, bu sürümle daha insansı bir ses geldi.
- App Store'da büyük gizlilik güncellemeleri yapıldı. Artık uygulamaların hangi verilerinize erişmek istediğini bu sürümle beraber görebiliyordunuz. Ayrıca bir uygulama kamera ve konumunuzu kullandığında iOS bu konuda sizi bilgilendiriyor. Bu konu o dönem Apple ve Meta arasında - eski adıyla Facebook - bir tartışmaya da neden olmuştur.
- iPhone 12 ailesi için MagSafe özelliği.
- Telefonun arkasına çift dokunarak belirli kısayollar atama özelliği eklendi. Bu özellik sadece iPhone 8 ve üstünde geçerliydi.
- iPhone XR ve XS gibi cihazlara iPhone 11 ailesiyle gelen yeni kamera arayüzü ve özellikleri eklendi.
- iPhone XS ve sonrası için FaceTime'da Wi-Fi üzerinden 1080p görüntülü görüşebilme desteği eklendi.
- Yerleşik bir dil çevirme uygulaması tanıtıldı.
- YouTube'da 4K video oynatılmasını sağlayan VP9 kodeki eklendi.
- iOS 15 (2021-2022) -
Ana Cihaz: iPhone SE 2022, iPhone 13 Mini, 13, 13 Pro ve 13 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 20 Eylül 2021
Ufaktan konunun sonlarına doğru yaklaştık. iOS 15 büyük bir güncellemeden ziyade yaşam kalitesi yükseltme güncellemesi kategorisine giriyor. iOS 14'ün getirdiği temanın üstüne biraz daha işlevsellik kazandırıyordu. Ana Cihaz: iPhone SE 2022, iPhone 13 Mini, 13, 13 Pro ve 13 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 6S ve sonrası, iPod Touch 7
Çıkış Tarihi: 20 Eylül 2021
- FaceTime bu sürümle baştan aşağı yeniden tasarlandı. Portre modu (XS ve üstü), uzamsal ses (XS ve üstü), SharePlay ve çoklu platform desteği gibi birçok yeni özellik kazandı.
- Yeni odak modları özelliği tanıtıldı. Rahatsız etme modunun işlevselliğini kendinize göre değiştirebilme imkanı doğdu.
- Sistem çapında bir canlı metin özelliği eklendi. Böylece misal fotoğraflar da bulunan yazıları seçip kopyalayabiliyordunuz. Bu özellik XS ve üstü için geldi.
- Safari baştan aşağı yeniden tasarlandı, adres çubuğu aşağıya alındı. Bugün bildiğimiz haline kavuştu.
- Sistem çapında çeviri özelliği eklendi.
- iCloud'a işte birkaç ıvır zıvır gizlilik özelliği eklendi.
- Siri artık sesinizi sunucuya göndermek yerine çipin içerisinde kendi sözcüklere dönüştürerek yanıt veriyor. Bu özellik de yine XS ve üstü için geldi.
- Bildirimlerin arayüzü baştan tasarlandı. iOS 10 ile gelen bildirim arayüzü rafa kaldırıldı.
- iOS 16 (2022-günümüz) -
Ana Cihaz: iPhone 14, 14 Plus, 14 Pro ve 14 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 8 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 12 Eylül 2022
Ve geldik iOS 11'in varisine. iOS 16 şu an bu konuyu hazırladığım tarih itibariyle en güncel iOS sürümlerinden birisi. Yalnız öyle bir sürüm ki iOS 11'den bu yana iyi kötü çalışan iOS'un dengelerini tamamen alt üst etmiştir. Altyapı anlamında en sorunlu sürümler arasında yerini aldı artık. Benim de kişisel olarak en çok sıkıntı yaşadığım sürüm oldu son 6 yılda. Bu yüzden iOS 11'in varisi diyorum kendisine. Getirdiği yenilikler şunlardı:Ana Cihaz: iPhone 14, 14 Plus, 14 Pro ve 14 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone 8 ve sonrası
Çıkış Tarihi: 12 Eylül 2022
- Kilit ekranı tamamen baştan aşağı yeniden tasarlandı. Özelleştirilebilir kilit ekranı olayına geçildi. Fontları ve rengi istediğiniz gibi değiştirip, porte fotoğrafları duvar kağıdı yapıp yanarlı dönerli efektler yapabiliyorsunuz. iOS 7'den beri kullanılan standart font ve arayüz kaldırıldı.
- Normal de kilit ekranının üstünden toparlanan bildirimler bu sürümle alt kısma taşındı. Bu olaydan halen nefret ederim. Üstten çekmeye alıştırdılar bizi yıllarca ve bir anda alt kısma alınca kilit ekranında saçma sapan otistik hareketler yapmamıza neden oldular.
- Çentikli modeller için pil yüzdesini görüntüleyebilme özelliği eklendi.
- Canlı metin sadece fotoğraf değil artık videolarda da kullanılabilir oldu.
- Fotoğraftan obje seçme ve kesme özelliği eklendi. Bu yine XS ve üstü için geldi. iPhone X gibi garibanın yüzü güler mi hiç?
- Spotlight yeniden tasarlandı. Erişmek için ana ekrana bir düğme eklendi. Yalnız iOS 16.7 çıkmasına rağmen halen Spotlight'a girince klavye ya geç açılıyor ya da kasıyor.
- Çeviri uygulamasına Türkçe dil desteği eklendi.
- Dikte geliştirildi ve artık Neural Engine'dan güç alıyor sesinizi tanımlarken. Bu yine XS ve üstü için geçerli. Ulan her şey XS istiyor ha! Kaç para ulan bir XS!
- Face ID'yi yatay olarak kullanabilme özelliği eklendi. Bunu 11'i geç 12 serisine bile vermediler. Sadece 13 ve üstünde geçerli.
- Klavyeye titreşim özelliği eklendi.
- Kamera uygulamasına canlı çeviri özelliği eklendi.
- Fotoğraflar uygulamasına Face ID ile şifre koyma özelliği eklendi.
- Bağlı olduğunuz Wi-Fi ağlarının şifresini görüntüleyebilme özelliği eklendi.
- Canlı etkinlik özelliği eklendi. Bildirim ekranında anlık olarak maç takip edebilme ya da Instagram'a attığınız postun yüklenme sürecini görüntüleyebilme imkanı doğdu.
- iOS 17 (2023) -
Ana Cihaz: iPhone 15, 15 Plus, 15 Pro ve 15 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone XS ve sonrası
Çıkış Tarihi: 18 Eylül 2023
17 yıllık serüvenimizin son noktasına geldik. iOS 17 henüz çok taze bir sürüm. Yayınlanalı birkaç hafta oluyor. Öncelikle özelliklerinden başlayalım:Ana Cihaz: iPhone 15, 15 Plus, 15 Pro ve 15 Pro Max
Desteklenen Cihazlar: iPhone XS ve sonrası
Çıkış Tarihi: 18 Eylül 2023
- Kişiler için poster özelliği tanıtıldı. Tıpkı kilit ekranında olduğu gibi kişileriniz sizi arayınca çıkan ekranı artık özelleştirebiliyorsunuz.
- Stand-by modu tanıtıldı. Böylece cihazınız şarj olurken onu bir saat olarak kullanabiliyorsunuz.
- Sistem çapında WhatsApp vari bir çıkartma özelliği tanıtıldı.
- Karanlık mod duvar kağıtları geri döndü. iOS 16 ile kaldırılmıştı.
- Otomatik düzeltme geliştirildi. Artık daha tutarlı tahminler veriyor. iOS 16'da bu konuda büyük tepkiler almıştı saçma sapan tahminler yaptığı için.
- NameDrop özelliği tanıtıldı. NFC sayesinde karşı tarafa bilgilerinizi verebiliyor ve dosya aktarabiliyorsunuz. Sadece cihazı yaklaştırmanız yeterli.
- Notlar uygulamasına PDF özelliği eklendi.
- Porte fotoğraflar da fokus noktalarını değiştirme özelliği eklendi. Sadece 13 ve üstünde geçerli.
- FaceTime'da canlı efekt özelliği eklendi. Sadece 12 ve üstünde geçerli.
- Mesajlar uygulamasında ufak arayüz güncellemeleri falan filan intermilan.
> Kapanış <
Dile kolay tam 17 yıllık bir süreci anlattım size. Bir uygulama mağazası bile olmayan işletim sisteminden yapay zeka destekli, konsol oyunları açan bir işletim sistemine... Ne evrim ama. Mobil cihazlar gerçekten dehşet bir noktaya geldiler. Bir PC kadar olmasa da PC seviyesine çok yaklaştılar artık. Şu an elimizde bulunan telefonlar bir PS3 ve hatta PS4 gücüne eriştiler neredeyse. Oysa ilk iPhone'u düşünün bir. Basit 2D ve 3D oyunlara bakıp oha bu ne dediğimiz dönemler... Şimdi komik geliyor. Günü geldiğinde şu an kullandığımız cihazlar ve yazılımlar da komik gelecek. Zaman acımasız.iOS'un 17 yıllık büyük evrimini elimden geldiğince sizlere aktarmaya çalıştım. Bu konudan sonra Android'in evrimiyle alakalı da bir konu hazırlayabilirim. Onun içinde takipte kalmayı unutmayın canlar. Kendinize dikkat edin, sevgiyle kalın hoş çakalın.